Postawy, przekonania i zmieniające się trendy stosowania oleju CBD wśród opiekunów osób z chorobą Alzheimera
[…] Choroba Alzheimera jest chorobą neurodegeneracyjną i najczęstszą postacią demencji. Jest to choroba postępująca, charakteryzująca się takimi objawami, jak upośledzenie pamięci, trudności w rozwiązywaniu problemów i stopniowa utrata zdolności komunikacyjnych. Objawy te pogarszają się wraz z postępem choroby i znacząco pogarszają jakość życia pacjenta. Szacuje się, że na całym świecie żyje 44,4 mln osób z Alzheimerem lub pokrewną postacią demencji i oczekuje się, że liczba ta wzrośnie do 152 mln do 2050 r. Ponieważ częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem, liczba osób dotkniętych tą chorobą będzie rosła wraz ze starzeniem się populacji i wzrostem wskaźnika długowieczności. Jest zatem wysoce prawdopodobne, że Alzheimer dotknie znaczną liczbę osób starszych, a co za tym idzie, będzie stanowić obciążenie dla ich zdrowia i rodzin na całym świecie.
Fizyczne i emocjonalne wymagania związane z zaspokajaniem potrzeb osoby z Alzheimerem mogą mieć niekorzystny wpływ na jej opiekunów. Badania wykazały, że opieka nad osobą z Alzheimerem jest bardziej stresująca niż opieka nad osobą niepełnosprawną fizycznie i wiąże się z podwyższonym poziomem lęku, stresu i depresji, a także z osłabioną odpowiedzią immunologiczną. Wśród czynników powodujących największe cierpienie opiekunów najbardziej stresujące są behawioralne i psychologiczne objawy Alzheimera, które obejmują pobudzenie, błądzenie, zaburzenia snu, odhamowanie, drażliwość i wybuchy agresywnych zachowań. Te objawy są częste. W rzeczywistości szacuje się, że mogą dotyczyć do 90% osób, u których zdiagnozowano Alzheimera w pewnym momencie postępu choroby.
Behawioralne i psychologiczne objawy stwarzają wyjątkowe wyzwania dla opiekunów, ponieważ mogą być nie tylko wyczerpujące emocjonalnie i fizycznie, ale mogą również przyspieszać pogorszenie funkcji poznawczych podopiecznego. Równie niepokojący jest fakt, że mogą przyczyniać się do wzrostu kosztów korzystania z opieki zdrowotnej i wcześniejszego umieszczenia w domu opieki pacjenta. Wraz ze wzrostem kosztów opieki długoterminowej nieleczone objawy Alzheimera mogą zwiększyć ogólne koszty opieki zarówno dla opiekunów, jak i całych systemów opieki zdrowotnej.
Postępowanie z behawioralnymi i psychologicznymi symptomami zależy od objawu, jego nasilenia, cierpienia doświadczanego przez pacjenta oraz obaw związanych z bezpieczeństwem. Często obejmuje leczenie neuroleptykami i innymi lekami przeciwpsychotycznymi. Jednak możliwości terapeutyczne i ich skuteczność są ograniczone. Co więcej, długotrwałe stosowanie leków psychotropowych wśród osób z Alzheimerem wiąże się ze zwiększonym ryzykiem śmiertelności. Biorąc pod uwagę brak dostępnego skutecznego leczenia oraz fakt, że obecne opcje leczenia wiążą się ze znacznym ryzykiem dla pacjentów, opiekunowie zostali zachęceni do zbadania alternatywnych opcji radzenia sobie z objawami.
W ciągu ostatniej dekady wiele uwagi zyskała marihuana medyczna, ze względu na jej stosowanie w niektórych schorzeniach. […] Podczas gdy jest ona szerzej akceptowana w USA, Kanadzie i wielu częściach Europy, w tym w Holandii, Niemczech i Czechach, w Polsce marihuana medyczna została oficjalnie zalegalizowana do użytku dopiero w listopadzie 2017 roku. Posiadanie i praktykowanie rekreacyjnej marihuany pozostaje nielegalne. W zakresie zastosowania medycznego, polskie prawo dopuszcza jedynie stosowanie niektórych farmaceutyków pochodzących z konopi, takich jak Sativex, który jest dostępny wyłącznie na receptę wystawioną przez lekarza, który musi skorzystać ze specjalnego elektronicznego formularza recepty. Inne leki pochodzące z konopi mogą być importowane przez pacjenta tylko po uzyskaniu formalnej zgody Ministerstwa Zdrowia. Polska importuje medyczną marihuanę z Niemiec i pomimo wymogu formalnej zgody, produkty te nie są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym.
Chociaż ograniczone, istnieją dowody naukowe wskazujące na skuteczność medycznej marihuany w łagodzeniu behawioralnych i psychologicznych objawów wśród osób z Alzheimerem. Jednak ograniczona liczba dostawców w połączeniu z wysokimi kosztami niektórych leków sprawia, że dla wielu pacjentów wyzwaniem jest uzyskanie dostępu do niej. Obecnie istnieje rosnąca presja społeczna na otwarcie rynku i umożliwienie krajowej produkcji marihuany medycznej.
Ze względu na szereg ograniczeń i rosnące koszty marihuany medycznej, terapie oparte na kannabidiolu (CBD) zyskały na popularności i cieszą się dużym zainteresowaniem naukowców i ogółu społeczeństwa. CBD jest drugim w kolejności kannabinoidem najliczniej występującym w roślinie Cannabis sativa (zaraz po tetrahydrokannabinolu), który ma potencjał terapeutyczny, w tym działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. W przeciwieństwie do THC, CBD nie jest substancją psychoaktywną ani nie wyzwala „haju” powszechnie kojarzonego z THC. Tak więc produkty CBD były reklamowane jako leczenie wielu chorób lub stanów (np. lęku, padaczki lub leczenia bólu). Niektóre badania sugerują, że CBD może być korzystne w leczeniu objawów behawioralnych i psychologicznych u pacjentów z Alzheimerem. Jednak pomimo rosnącego zapotrzebowania na ich przyjęcie jako formę opieki, badania te mają pewne wady metodologiczne, w tym małą liczebność próby i brak dobrze kontrolowanych badań. Dlatego wyniki należy interpretować z ostrożnością.
Chociaż dane dotyczące skuteczności produktów CBD w leczeniu objawów Alzheimera są skąpe, stosowanie produktów CBD, zwłaszcza oleju, staje się coraz bardziej popularne. Słowacja jest obecnie jedynym krajem europejskim, w którym CBD jest nielegalne. W Unii Europejskiej produkty CBD zawierające mniej niż 0,2% THC są legalne w wielu krajach, w tym w Polsce, i można je kupić online bez recepty. Produkty te są w Polsce zaliczane do suplementów diety, co oznacza, że opiekunowie nie muszą konsultować się ze swoimi lekarzami ani uzyskiwać na nie recepty.
Niewiele wiadomo o postawach i praktykach dotyczących oleju CBD, zwłaszcza wśród opiekunów osób z Alzheimerem. Celem niniejszego badania było oszacowanie rozpowszechnienia jego stosowania oraz stosunku do oleju CBD wśród opiekunów osób z tą chorobą mieszkających w Polsce. W 2019 r. liczba osób w wieku 65 lat i starszych w Polsce stanowiła 18,8% ogółu ludności, a do 2050 r. odsetek ten ma wzrosnąć do 30%. Przy obecnych tendencjach demograficznych i rosnącej liczbie osób z Alzheimerem w Polsce coraz więcej opiekunów może zacząć używać oleju CBD do leczenia osób dotkniętych chorobą. Co więcej, w miarę starzenia się populacji w Polsce i coraz większej liczby osób diagnozowanych z Alzheimerem, coraz ważniejsze staje się zrozumienie czynników, które wpływają na stosowanie oleju CBD i tego, czy opiekunowie rozmawiali o jego stosowaniu ze swoimi lekarzami.
Zajęcie się problemem stosowania oleju CBD wśród opiekunów osób z Alzheimerem ma kluczowe znaczenie z wielu powodów. Opiekunowie mogą używać oleju CBD w połączeniu z innymi zalecanymi metodami leczenia lub mogą używać samego oleju CBD w leczeniu objawów behawioralnych i psychologicznych. Chociaż efekty terapeutyczne CBD są obiecujące, nadal nie wiadomo, w jaki sposób te produkty mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami i jakie są długoterminowe skutki uboczne. Możliwe, że opiekunowie niechętnie konsultują się ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu w sprawie stosowania oleju CBD i eksperymentują z dawkowaniem. Innym powodem, dla którego ważne jest badanie nastawienia opiekunów do oleju CBD, jest fakt, że w wielu krajach olej jest suplementem diety, który również budzi pewne obawy dotyczące bezpieczeństwa co do jakości składu produktu. Brak przepisów i różne standardy produkcyjne mogą wpłynąć na jakość i siłę każdej rośliny, która może być wykorzystywana do wytwarzania produktów CBD, czyniąc je nieskutecznymi lub nawet potencjalnie niebezpiecznymi w niektórych przypadkach. Nic więc dziwnego, że niektórzy opiekunowie niechętnie przyjmują tę opcję leczenia. Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą, żadne wcześniejsze badanie nie przeprowadziło dochodzenia w celu zrozumienia postaw opiekunów i przyjmowania oleju CBD. Wyniki tego badania mogą pomóc naukowcom i praktykom lepiej zrozumieć, co motywuje opiekunów do stosowania oleju CBD, a także dowiedzieć się więcej o barierach, z jakimi borykają się opiekunowie podczas omawiania jego stosowania z innymi pracownikami służby zdrowia.
Metody
Przekrojowe badanie internetowe zostało przeprowadzone w Polsce w czerwcu 2020 r. Informacje o rekrutacji zostały zamieszczone w dwóch internetowych grupach wsparcia dla opiekunów oraz w mediach społecznościowych […] Zaproszenie do wzięcia udziału w badaniu zawierało krótki opis badania, nazwisko i adres badacza, kryteria włączenia, szacowany czas potrzebny na udział oraz informację, że badanie jest całkowicie anonimowe. Zainteresowane osoby zaproszono do udziału w badaniu poprzez kliknięcie w link do ankiety internetowej. Udział w badaniu był całkowicie dobrowolny. Kryteria kwalifikacji były takie, że uczestnicy musieli być: 1) osobami dorosłymi w wieku 18 lat lub starszymi; 2) głównym opiekunem podopiecznego, który miał zdiagnozowanego przez lekarza (neurologa lub psychiatrę) Alzheimera od co najmniej roku; oraz 3) podawali wówczas olej CBD swoim podopiecznym. Za udział nie przewidziano żadnej zachęty ani rekompensaty. Ogółem w badaniu wzięło udział 73 opiekunów osób z Alzheimerem.
Uzyskane informacje demograficzne obejmowały wiek, płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, związek z podopiecznym oraz czas od postawienia diagnozy. Uczestnikom zadano szereg pytań dotyczących częstotliwości i dawkowania stosowanego oleju CBD. Pytania dotyczyły również powodów, dla których stosują olej CBD, jego skuteczności w pięciostopniowej skali Likerta (wcale, trochę, dość, skuteczny, całkowicie skuteczny) oraz wszelkich skutków ubocznych oleju CBD.
Kwestionariusz został opracowany przez psychologa i lekarza na podstawie wcześniej opublikowanych badań dotyczących postaw i przekonań wobec konopi. Pytania zostały przetestowane pilotażowo na grupie 10 opiekunów pod kątem treści i jasności oraz zrewidowane na podstawie opinii uczestników. Pytania mierzące postawy i przekonania wobec oleju CBD brzmiały: 1) Odkąd zacząłeś używać oleju CBD, czy Twoje nastawienie do niego jest bardziej pozytywne, takie samo, bardziej negatywne; 2) Czy rozmawiałeś ze swoim lekarzem o stosowaniu oleju CBD? (1- tak, 2- nie); 3) Skąd czerpiesz informacje o oleju CBD? (respondenci zostali poproszeni o wybranie z listy wszystkich, które mają zastosowanie, np. znajomych, członków rodziny, internetowe grupy wsparcia itp.); 4) Jak myślisz, jakie jest prawdopodobieństwo, że w przyszłości olej CBD będzie stosowany w leczeniu objawów Alzheimera? (1 -bardzo mało prawdopodobne, 2- mało prawdopodobne, 3 niezdecydowany, 4- prawdopodobne, 5- bardzo prawdopodobne); 5) Jak oceniasz obecny stan prawny oleju CBD w Polsce? (pytanie otwarte). W kilku stwierdzeniach zastosowano pięciopunktową skalę Likerta, która wahała się od zdecydowanie się nie zgadzam do zdecydowanie się zgadzam: 1) Olej CBD jest pomocny w leczeniu objawów Alzheimera, 2) Pracownicy służby zdrowia powinni oferować olej CBD pacjentom z Alzheimerem, aby pomóc w radzeniu sobie z trudnymi zachowaniami, 3) Stosowanie oleju CBD staje się coraz bardziej akceptowalne społecznie i 4) Olej CBD poprawił jakość życia moich podopiecznych. Uczestnicy mogli również zostawić komentarze, jeśli chcieli dodać informacje o swojej sytuacji. Ankieta trwała około 10 minut.
Wyniki
Ankietę wypełniło 73 opiekunów osób z Alzheimerem. […] Uczestnicy mieli średnio 51,18 lat (zakres 32–70). Próba składała się głównie z kobiet (95,9%, 70 osób). Wykształcenie było stosunkowo wysokie: większość opiekunów (76%) posiadała wykształcenie wyższe. Wszyscy uczestnicy byli białymi rodzimymi użytkownikami języka polskiego, co odzwierciedla skład obszaru geograficznego.
Najczęstszymi powodami, dla których opiekunowie zalecali stosowanie oleju CBD było spowolnienie utraty pamięci i radzenie sobie z niektórymi objawami Alzheimera, takimi jak pobudzenie, lęk i bezsenność. Dwudziestu siedmiu uczestników (37%) ujawniło, że nie rozmawiali ze swoim lekarzem na temat stosowania oleju CBD. Zdecydowana większość opiekunów zgłosiła pozytywne działanie oleju CBD i stwierdziła, że poprawiło ono jakość życia ich podopiecznych (84%), chociaż pięciu opiekunów zgłosiło, że CBD okazało się nieskuteczne w radzeniu sobie z objawami Alzheimera. Jeśli chodzi o skutki uboczne, żaden z opiekunów nie zgłosił negatywnych skutków stosowania oleju CBD. Prawie 90% (66) opiekunów stwierdziło, że odkąd zaczęli używać oleju CBD, ich stosunek do niego stał się bardziej pozytywny.
Na pytanie o źródło ich wiedzy na temat oleju CBD najczęstszą odpowiedzią była internetowa grupa wsparcia dla opiekunów (62%). Tylko 7 (10%) z 73 respondentów zostało przeszkolonych na temat oleju CBD przez pracownika służby zdrowia (np. lekarza lub farmaceutę). Pozostali opiekunowie szukali informacji o oleju CBD na blogach lub uzyskiwali informacje od znajomych lub członków rodziny.
W drugiej części ankiety zmierzono stosunek opiekunów do oleju CBD. […] Opiekunowie uważali, że jest on pomocny w leczeniu objawów choroby. Większość ankietowanych zgodziła się, że stosowanie oleju CBD staje się coraz bardziej akceptowalne społecznie.
Spośród 73 respondentów 24 opiekunów (33%) zdecydowało się zostawić komentarz na końcu ankiety. Najczęstszy temat dotyczył niezrozumienia lub osądzenia, jeśli rozpoczęli rozmowę z lekarzem na temat stosowania oleju CBD. Drugim tematem były obawy opiekunów o aktualny stan prawny oleju CBD w Polsce. Niektórzy opiekunowie wyrazili życzenie, aby CBD nie było sprzedawane jako suplement diety (bez recepty), ale zamiast tego było klasyfikowane jako lek i regulowane przez rząd. Kilku opiekunów (7) wskazało na potrzebę zwiększenia świadomości ogólnej populacji na temat produktów CBD, ponieważ ludzie często mylą je z medyczną marihuaną.
Dyskusja
To pierwsze badanie w Polsce, które bada postawy opiekunów wobec stosowania oleju CBD w radzeniu sobie z objawami Alzheimera. Wysoki odsetek opiekunów był zadowolony ze skuteczności oleju CBD. Odkrycia wykazały również, że opiekunowie, którzy zaczęli używać oleju CBD i zauważyli pozytywne zmiany w zachowaniu swoich podopiecznych, mieli bardziej przychylny stosunek do oleju CBD niż przed jego użyciem.
Podczas gdy większość opiekunów uważała, że pracownicy służby zdrowia powinni oferować olej CBD jako część opcji leczenia, tylko 63% (46) zgłosiło konsultacje ze swoim lekarzem na temat stosowania oleju. Jednak niektórzy z tych opiekunów sami zgłaszali, że mieli nieprzyjemne doświadczenia i czuli się niezrozumiani przez swoich lekarzy. Możliwe, że pracownicy służby zdrowia, którzy nie mają żadnego doświadczenia z olejem CBD, mogą reagować inaczej niż ci, którzy mieli doświadczenie. […] Ogólnie rzecz biorąc, lekarze przepisujący marihuanę postrzegali ją jako skuteczną i stosunkowo bezpieczną metodę leczenia przewlekłego bólu. Jest prawdopodobne, że lekarze, którzy mieli doświadczenie z olejem CBD, różniliby się swoim podejściem od tych, którzy nie polecają produktów na bazie CBD, co w przyszłości może zmienić zgłaszane przez samych opiekunów obawy.
Innym ważnym odkryciem jest to, że ponad jedna trzecia (37%) opiekunów podawała CBD bez wiedzy lekarza. Bardzo ważne jest edukowanie opiekunów o dawkowaniu i potencjalnych interakcjach z innymi lekami. Według ogólnopolskiego badania, tylko jedna trzecia polskich pacjentów stosuje się do zaleceń lekarza. Polacy również stosują leki dostępne bez recepty lub leki ziołowe. Takie leki przyjmowane w połączeniu z lekami na receptę mogą prowadzić do nieoczekiwanych, niebezpiecznych interakcji. Biorąc pod uwagę, że olej CBD jest suplementem i że pacjent może nie ujawniać dobrowolnie swojego stosowania oleju, ważne jest, aby pracownicy służby zdrowia omówili ten temat ze swoimi pacjentami. Nieformalni opiekunowie odgrywają kluczową rolę w leczeniu pacjentów. Prawie wszystkimi osobami z Alzheimerem w Polsce opiekują się członkowie rodziny; dlatego ułatwienie komunikacji między opiekunem a pracownikiem służby zdrowia pomoże opiekunom w otwartym przedyskutowaniu swoich obaw dotyczących leczenia choroby.
Wyniki tego badania mają również ważne konsekwencje dla zdrowia publicznego. Badanie uwypukliło błędne wyobrażenia opiekunów […] że olej CDB jest nielegalny w Polsce i że ich podopieczny może rozwinąć objawy uzależnienia i odstawienia, jeśli przestanie go używać. Dlatego potrzebne są również programy mające na celu zwiększenie świadomości osób na temat różnicy między medyczną marihuaną a CBD. Ponieważ jest to pierwsze w Polsce badanie oceniające postawy opiekunów wobec oleju CBD, wzbogaca istniejącą wiedzę, pokazując, że opiekunowie są zainteresowani stosowaniem oleju CBD, ale często nie rozmawiają o tym ze swoim lekarzem. Zapewnia również wgląd w źródła wiedzy opiekunów oraz bariery wpływające na stosowanie oleju CBD.
[…] Ważne jest, aby wdrożyć strategie ułatwiające komunikację między pacjentami a pracownikami służby zdrowia oraz pomóc opiekunom w podniesieniu poziomu wiedzy na temat marihuany medycznej. Ważne jest również, aby edukować opiekunów o potencjalnych niekorzystnych skutkach związanych z interakcjami między olejem CBD a wieloma lekami, które podopieczny przyjmuje regularnie w celu leczenia innych przewlekłych schorzeń. Omówienie stosowania oleju CBD z pracownikami służby zdrowia jest również ważne, ponieważ ten produkt jest sprzedawany jako suplement diety, a zatem podlega innym przepisom niż leki na receptę. Ponieważ rząd nie reguluje obecnie jakości produktów zawierających CBD, opiekunowie nie mogą być całkowicie pewni ich bezpieczeństwa. Opiekunowie i inni klienci powinni mieć świadomość, że niektóre produkty sprzedawane jako olej CBD mogą mieć nieznaną jakość i potencjalnie narażać klientów na ryzyko. Zajęcie się wszystkimi wyżej wymienionymi kwestiami pomoże opiekunom w podjęciu bardziej świadomej decyzji o najlepszym sposobie leczenia.
Żadne badanie nie jest bez ograniczeń, a naukowcy przyznają, że wyniki tego badania mają ograniczoną możliwość uogólnienia, ponieważ wielkość próby była stosunkowo mała. Innym ograniczeniem jest to, że dane są przekrojowe. […] Należy podjąć przyszłe wysiłki w celu powtórzenia tego badania z większą i bardziej zróżnicowaną grupą opiekunów w wielu kulturach. Ważne jest również przeprowadzenie badania podłużnego, ponieważ opinie opiekunów mogą się zmieniać w czasie. Badanie podłużne mające na celu obserwację skuteczności oleju CBD w radzeniu sobie z objawami Alzheimera w trakcie choroby może rozszerzyć obecną linię badań. […] Wydaje się, że połączenie podejścia ilościowego i jakościowego pozwoliłoby naukowcom uzyskać więcej informacji na temat doświadczeń związanych ze stosowaniem oleju CBD w zarządzaniu behawioralnymi i psychologicznymi objawami Alzheimera. Pytania otwarte pozwoliłyby uczestnikom odpowiedzieć na pytania badawcze własnymi słowami, zamiast wybierać jedną ze wstępnie sformułowanych odpowiedzi [...]
Biorąc pod uwagę wszechobecną obecność CBD w produktach, w tym żywności i napojach, oraz fakt, że korzyści płynące z CBD są dostrzegane w przypadku wielu schorzeń, konieczne jest, aby systemy opieki zdrowotnej, lekarze, decydenci, pacjenci i opiekunowie zapoznali się z jego zastosowaniem. Coraz więcej badań nad ciałem wykazuje, że CBD jest skuteczne w leczeniu padaczki, skurczów związanych ze stwardnieniem rozsianym i zaburzeń lękowych. Wszystkie te jednostki chorobowe są powszechne wśród osób starszych. Oprócz zaburzeń neuropoznawczych, CBD coraz częściej wykazuje korzyści w innych schorzeniach powszechnych u osób starszych – raku i bólach stawów, nudnościach wywołanych chemioterapią i kacheksji nowotworowej, ponieważ jest coraz powszechniej przepisywane. Biorąc pod uwagę te informacje, wszyscy zaangażowani w świadczenie opieki nad osobami starszymi powinni być na bieżąco z aktualnymi zmianami w stosowaniu CBD.
Wyniki badania podkreślają różne postrzeganie przez opiekunów stosowania oleju CBD u pacjentów z Alzheimerem. Chociaż w większości pozytywnie odnoszą się do stosowania CBD i jego wyników, pojawiły się również pewne obawy. Badanie podkreśla również znaczenie poprawy komunikacji między opiekunami a pracownikami służby zdrowia w celu omówienia stosowania oleju CBD w leczeniu osób z Alzheimerem.
Źródło:
Magdalena Leszko, Senthil Meenrajan “Attitudes, beliefs, and changing trends of cannabidiol (CBD) oil use among caregivers of individuals with Alzheimer’s disease” [w:] sciencedirect.com