Glejak wielopostaciowy jest najczęstszym i najbardziej agresywnym typem pierwotnego guza mózgu i stanowi 52% wszystkich pierwotnych przypadków raka mózgu oraz 20% wszystkich nowotworów śródczaszkowych. Główny guz mózgu to masa wytwarzana przez wzrost lub niekontrolowaną proliferację komórek w mózgu. Najczęstsze nowotwory złośliwe mózgu najprawdopodobniej powodują problemy poprzez rozprzestrzenianie się do normalnej tkanki mózgowej, która je otacza, powodując ciśnienie i uszkodzenie okolic mózgu. Te nowotwory rzadko rozprzestrzeniają się poza mózg do innych części ciała. Jednak wtórne nowotwory mózgu pojawiają się, gdy komórki nowotworowe z innych części ciała, takich jak płuca lub piersi, rozciągają się do mózgu.
Nowotwory komórek glejaka często mogą być śmiertelne. W postępowaniu klinicznym chirurgia jest zwykle pierwszą opcją, po której następuje radioterapia i / lub chemioterapia, w zależności od dostępności guza. Skomplikowana natura tych guzów w mózgu oraz ich inwazyjne lub agresywne zachowania powodują, że leczenie w wielu przypadkach nie przynosi niestety efektów. Najważniejsze znaczenie ma rozwój nowych metod leczenia. Jednym z takich nowych obszarów badań jest stosowanie kannabinoidów jako środków przeciwnowotworowych.
Skąd w ogóle wziął się pomysł na zastosowanie konopi w leczeniu? Niektórzy naukowcy przypuszczali, że ponieważ komórki mózgu mają największe stężenie receptorów wiążących kannabinoid w organizmie, guzy mózgu również bogate w te receptory mogą reagować najlepiej na kannabinoidy właśnie. Do tej pory przeprowadzono co najmniej kilkanaście badań przedklinicznych i jeden pilotażowy test kliniczny dotyczący działania przeciwnowotworowego kannabinoidów na same glejaki. W rzeczywistości już prawie dwie dekady temu komórki glejaka przypadkowo odegrały kluczową rolę w odkryciu właściwości zabijania guza za pomocą THC. Ponadto pacjenci z GBM wzięli udział w pilotażowym badaniu klinicznym w celu oceny działania przeciwnowotworowego THC na ludzi, co spowodowało, że naukowcy stwierdzili istotnie spadek wzrostu guza w każdym z badanych przypadków. Ostatnio zaś brytyjscy naukowcy odkryli, że kombinacja THC i CBD stosowana w leczeniu promieniowaniem była najbardziej skuteczna w znacznym zmniejszeniu masy glejaka wielopostaciowego u myszy. Ale po kolei.
THC wywołuje apoptozę komórek glejaka
Już od kilkunastu długich lat opisuje się leczenie guzów mózgu przez podawanie naturalnego lub syntetycznego kannabinoidu, a konkretnie THC. Pierwszy raz miał miejsce we wrześniu 1998 roku, kiedy to w magazynie FEBS Letters opublikowano wynik badań naukowców pod wodzą dr Guzmana z Wydziału Biologii Uniwersytetu Complutense w Madrycie. Po raz pierwszy ogłoszono tu, że delta-9-THC wywołuje apoptozę (zaprogramowaną śmierć) komórek glejaka. Te wstępne ustalenia znalazły swoją kontynuację w badaniach z 2000 r. potwierdzających, że podawanie zarówno THC, jak i syntetycznego agonisty kannabinoidalnego WIN 55,212-2 wywołało znaczną regresję glejaków złośliwych u zwierząt.
W 2004 r. ten sam zespół badaczy, a więc dr Guzman i jego współpracownicy poinformowali, że kannabinoidy hamują wzrost nowotworu glejaka u zwierząt i w próbkach nowotworów glejaka wielopostaciowego u ludzi, zmieniając morfologię naczyń krwionośnych, na przykład szlaki VEGF. VEGF oznacza czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego, mówiąc prościej: ten związek pomaga rozwijać nowe naczynia krwionośne. Kiedy komórki rakowe zaczynają rosnąć, muszą zacząć tworzyć własne naczynia krwionośne. Hiszpańscy badacze zaaplikowali myszom i dwóm pacjentom z rakiem mózgu te same leki kannabinoidowe. W obu przypadkach efekt był przełomowy: VEGF zmniejszył się, ograniczając dopływ krwi do guzów.
THC i inne kannabinoidy hamują rozwój nowotworu w modelach zwierzęcych, co zostało udowodnione wieloma badaniami. Jednakże działanie przeciwnowotworowe kannabinoidów stricte u ludzi po raz pierwszy zostało zbadane dopiero w 2002 roku, kiedy dziewięciu pacjentów z nawracającym glejakiem wielopostaciowym podawano THC donowotworowo. Pacjenci byli wcześniej niezdolni do leczenia standardowego (chirurgia i radioterapia) i mieli wyraźne wzrosty guzów. Głównym punktem końcowym badania było określenie bezpieczeństwa wewnątrzczaszkowego podawania THC. Oceniano również działanie THC na długość przeżycia i różne parametry komórek nowotworowych oraz sposób eskalacji dawki podawania THC. Po zabiegu większość pacjentów przeżyła średnio 24 tygodnie, nawet przy podawaniu THC. Jednak dwóch pacjentów nadal żyło przez kolejny rok. U tych pacjentów leczenie THC powodowało czasowe spowolnienie progresji komórek nowotworowych. Ośmiu z dziewięciu pacjentów wykazało pozytywną odpowiedź na leczenie THC, co daje nadzieję na dalsze postępy kliniczne.
CBD wpływa na wiele cech nowotworowych
Na koniec chcielibyśmy się krótko skupić na opublikowanych w roku 2003 badaniach nad CBD w kontekście terapii glejaka. Wskazały one, że CBD hamował wzrost różnych linii ludzkich komórek glejaka in vivo i in vitro w sposób zależny od dawki. Efekty antyproliferacyjne uzyskano po wcześniejszym wszczepieniu podskórnie myszom ludzkich komórek glejaka U87 i U373 (in vitro) oraz ludzkich komórek glejaka U87 (in vivo). Ponadto badacze stwierdzili, że kannabidiol powodował małą ekspresję różnych białek zaangażowanych w rozprzestrzenianie się glejaka. Tutaj również wynik był zależny od dawkowania CBD. W efekcie zdawało się, że w każdym z modeli komórek glejaka zmniejszyła się tzw. ścieżka sygnalizacji przetrwania. Po zakończeniu badania zespół badawczy skonkludował m.in., że CBD wpływa na wiele cech nowotworowych i szlaków molekularnych.
Nie sposób nie wspomnieć również o zbawiennym działaniu CBD i THC w połączeniu z radioterapią. Przeprowadzone w 2014 roku przez Katherine A. Scott, Angusa G. Dalgleisha i Wai M. Liu badanie miało na celu stwierdzenie, czy kannabinoidy mogą powodować napromieniowanie komórek pierwotnych, a zwłaszcza czy powinny być stosowane razem, czy osobno. Połączenie kannabinoidów i napromieniania hamowało wzrost nowotworu, który stagnował się w trakcie eksperymentu, a rozmiar guza u badanych zwierząt był mniejszy w ostatnim dniu badań. Pobrane metodą ex vivo próbki mózgu wykazały, że nowotwory były gęstsze i straciły tendencję zwyżkową.
Oczywiście nadal konieczne jest przeprowadzenie wielu badań w celu stwierdzenia czy CBD jest opłacalnym sposobem leczenia glejaka. Wydaje się jednak, że w obliczu wyniszczającej w ekspresowym tempie choroby każda informacja donosząca o postępach w badaniach klinicznych jest na wagę złota.
Źródło:
Katherine A. Scott, Angus G. Dalgleish and Wai M. Liu "The Combination of Cannabidiol and Δ9-Tetrahydrocannabinol Enhances the Anticancer Effects of Radiation in an Orthotopic Murine Glioma Model" [w:] mct.aacrjournals.org
"Gliomas/Cancer" [w:] norml.org
M. Guzmán, M J Duarte, C Blázquez, J Ravina, M C Rosa, I Galve-Roperh, C Sánchez, G Velasco and L González-Feria "A pilot clinical study of Δ9-tetrahydrocannabinolin patients with recurrent glioblastoma multiforme" [w:] nature.com
Drake Dorm "Study: Cannabidiol (CBD Oil) May Inhibit Brain Cancer" [w:] puresciencelab.com
Delilah Butterfield "New Research Confirms Cannabis Kills Brain Cancer, NOT Your Brain" [w:] herb.co
"Cannabis and Cannabinoids (PDQ®)–Health Professional Version" [w:] www.cancer.gov
Sánchez C, de Ceballos ML, Gomez del Pulgar T, et al.: “Inhibition of glioma growth in vivo by selective activation of the CB(2) cannabinoid receptor” [w:] www.ncbi.nlm.nih.gov
Nabissi M, Morelli MB, Santoni M, et al.: “Triggering of the TRPV2 channel by cannabidiol sensitizes glioblastoma cells to cytotoxic chemotherapeutic agents” [w:] www.ncbi.nlm.nih.gov
"CBD and cancer" [w:] www.endoca.com
"Anti-tumoural effects of cannabinoid combinations" [w:] www.google.com.au
Liliana Soroceanu, Ryuichi Murase, […] and Sean D. McAllister “Id-1 is a Key Transcriptional Regulator of Glioblastoma Aggressiveness and a Novel Therapeutic Target” [w:] ncbi.nlm.nih.gov